Wielka Wieś: Dobroczynne działanie smogu
Zanieczyszczenia powietrza to coś, przed czym trudno jest nam się uchronić. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia smog zabija co roku 6,5 mln ludzi na całym świecie. W Polsce jest to blisko 50 tys. osób rocznie. Średnioroczne stężenia pyłu PM10 nie powinny przekraczać poziomu 40 mikrogramów na metr sześcienny, tymczasem w Polsce przez ¼ roku przynajmniej połowa miast i miasteczek przekracza te normy, niektóre bardzo znacząco.
Takim miejscem jest podkrakowska gmina Wielka Wieś. Niska emisja to główny z winowajców zanieczyszczenia powietrza w okresie grzewczym, jednak równie ogromny wpływ na jakość powietrza ma ukształtowanie terenu oraz temperatura panująca na zewnątrz. Miasta, miasteczka i wsie położone w szczególności na południu Polski, zlokalizowane w otoczeniu masywów górskich to „idealne miejsce” do kumulowania się zanieczyszczeń. Przyczyną jest brak korytarzy powietrznych umożliwiających przewietrzenie konkretnego terenu. Dlatego, w sezonie grzewczym, smog w Wielkiej Wsi i okolicznych miejscowościach przewyższa nawet ten krakowski.
Negatywne skutki smogu są powszechnie znane. Astma, choroby nowotworowe, zaburzenia układu oddechowego, alergie wziewne to tylko niektóre z nich. A czy smog ma pozytywne aspekty?
Walka ze smogiem, a raczej bój o czyste powietrze stał się elementem jednoczącym mieszkańców gminy Wielka Wieś. Dobrem wspólnym partnerstwa „Wielkowiejska misja – niska emisja” jest czyste powietrze, bo takie potrzebne jest do życia mieszkańcom tej gminy i całego województwa małopolskiego. Potrzeba poruszenia tak ważnego społecznie tematu wynikła z obawy, że dzieci nie będą mogły wychodzić na spacery przez smog będący skutkiem palenia śmieci w przydomowych piecach. Celem partnerów jest przekazywanie lokalnej społeczności ważnych informacji o aktualnych zanieczyszczeniach, a także o tym, jak zmienić niewłaściwe nawyki i wspólnie zadbać o świeże powietrze, mówią twórcy pomysłu. Grupa Inicjatywna to sześć instytucji z gminy Wielka Wieś: Gminna Biblioteka Publiczna, Szkoła Podstawowa w miejscowości Bębło, Gimnazjum i Szkoła Podstawowa w miejscowości Biały Kościół, Szkoła Podstawowa w Wielkiej Wsi oraz lider partnerstwa – Stowarzyszenie Sokolica, które od lat podejmuje działania na rzecz powietrza wolnego od zanieczyszczeń.
Po określeniu celu, czyli dobra wspólnego na rzecz którego będą działać oraz zebraniu koalicji złożonej z lokalnych działaczy, stowarzyszeń, firm i instytucji, udało im się uzyskać wsparcie z Programu Lokalne Partnerstwa PAFW. W Programie stosuje się innowacyjną, autorską metodę animacji społeczności lokalnych zorientowaną na budowanie dobra wspólnego. Działania oparte na tej metodzie tym różnią się od klasycznego podejścia skupionego na rozwiązywaniu problemów, że partnerstwo opiera się na korzyściach wszystkich partnerów, a komunikacja niesie ze sobą pozytywne wartości. Dobro wspólne rozumiane jest jako dobro, z którego mogą korzystać wszyscy członkowie danej społeczności.
Pierwszym, ważnym osiągnięciem wielkowiejskiego partnerstwa jest zamontowanie czujników smogowych. Dzięki współpracy ze studentami z krakowskiej AGH udało się to zrobić nie tylko tanio, ale jednocześnie z zyskiem edukacyjnym. W szkołach zawiązały się Koła Czystego Wolontariatu, a studenci i studentki z AGH prowadzili zajęcia dla zaangażowanych w nie uczniów. W ten sposób, wraz z czujnikami, Gmina zyskała młodą, wykwalifikowaną kadrę do ich obsługi. Dzięki pomiarom mieszkańcy miejscowości: Będkowice, Bębło, Biały Kościół, Giebułtów i Szyce już dziś mogą monitorować na bieżąco jakość powietrza w swojej okolicy. Aplikacja umożliwia przegląd historii pomiarów, gdzie zapisane są ich wyniki, dzięki czemu można je porównać z aktualnym stanem. Każdy czujnik mierzy poziom szkodliwych pyłów i podaje ich stężenie w poszczególnych miejscach.
Udało się również zorganizować szereg wydarzeń edukacyjnych, takich jak warsztaty „Czym palić w piecu”, marsz antysmogowy, czy konkurs na antysmogowe logo, które zostało umieszczone na materiałach promocyjnych projektu oraz na ekologicznych torbach, które zostaną z mieszkańcami Gminy nawet po oficjalnym zakończeniu działań projektowych.
Najważniejszym celem Partnerstwa było podniesienie świadomości mieszkańców na temat szkodliwości smogu oraz tego, jak swoim zachowaniem przyczyniamy się do jego wzrostu. Jednak gmina zyskała coś więcej: aktywnych obywateli i doświadczenie dobrej współpracy, a to najcenniejszy kapitał.
Projekt został zrealizowany w ramach Programu Lokalne Partnerstwa PAFW, Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce.
