Z ręcznikiem i piosenką przez życie

DOBRO WSPÓLNE
Tylko w jednym regionie w Polsce można mieć ręcznie haftowany dokument tożsamości – przywilej ten mają mieszkańcy Podlasia. To przykład dobra wspólnego, pokazujący niepowtarzalny koloryt podlaskiej ziemi. Mocno zakorzeniony – a może przez to zbyt głęboko ukryty, aby wszyscy o tym wiedzieli i korzystali?

GRUPA INICJATYWNA
Stowarzyszenie Samorządów Euroregionu Puszcza Białowieska, władze samorządowe i nie mniej ważne, inne organizacje z regionu Hajnówki i Bielska Podlaskiego założyły partnerstwo dla ochrony i potrzymania tradycji ręcznika obrzędowego. Zdobiony haftem, obszywany koronką – przed laty każdy mieszkaniec tych terenów miał go ze sobą w ważnych momentach życia – na chrzcie, bierzmowaniu, ślubie.

DZIAŁANIA
Partnerstwo dokonało wielkiej inwentaryzacji wszystkich szaf Podlasia, tworząc kolekcję i bazę wzorów ręczników (ponad 400 szt). Spisano ich historie, tworząc archiwum o niesłychanej wartości historycznej i kulturotwórczej. Później nadeszła część praktyczna projektu. Haftowaniu nowych ręczników towarzyszył śpiew – a stąd było blisko do nagrania materiału na płytę, którą można kupić w sklepach regionu. I, generalnie, wiele dobra wspólnego wydarzyło się znowu wokół ręcznika obrzędowego – bawełnianej, wzorzystej dumy Podlasia.

Na objazdowej wystawie ręczników mieszkańcy i przybysze uczestniczyli w spotkaniach wprowadzających w tradycję tego rękodzieła, które były okazją do pochwalenia się wzorami swoich ręczników i pokazania rodzinnej dumy. Dawali słowo, że praca mam i babć zobowiązuje do tworzenia nowych ręczników. Ze śpiewnikami w rękach wciągnęli się w we wspólne śpiewanie, co pozwalało na jeszcze silniejsze podkreślanie wymiaru społecznego projektu „Z ręcznikiem i piosenką przez życie”.

Olbrzymi potencjał dobra wspólnego – podkreślający więzi lokalne, współdziałanie, aktywność sprowokowały partnerów do osiągnięcia kolejnego etapu działań, (doskonale znali się z innych programów PAFW). Ręczniki i wzory wyjechały na wystawę „Tajemniczy ręcznik” w muzeum w Bielsku Podlaskim, gdzie weszły w skład zbioru o charakterze naukowym. I tu znowu coraz bardziej zaciekawieni mieszkańcy, szczególnie młodzi, włączyli się w aktywności partnerstwa: na warsztatach w budynku Ratusza uczyli się wyszywać ręczniki obrzędowe i dekorować inne materiały haftem koronkowym. Tamtego dnia na światło dzienne trafiło kilkadziesiąt charakterystycznych toreb z regionalnym motywem Podlasia – kogutami i kwiatami. W  trakcie cyklu zajęć „Heca z pieca” dzieci i młodzież poznawali techniki wypalania z gliny.

Aby utrwalić działania partnerstwa, liderzy zachowując cały czas równowagę ambicji w swych działaniach, ramię w ramię wciąż zachęcają mieszkańców do współtworzenia „Szlaku ręcznika obrzędowego”, elementu dumy i turystyki Podlasia. W 2014r. na rynek trafił album „ Ręcznik ludowy z okolic Bielska Podlaskiego – haft i koronka”, sfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sympatycy rękodzieła ludowego ucieszyli się – do wydawnictwa włożono dwa wzorniki haftu krzyżykowego i płaskiego.

REZULTATY
Na ten i inne sposoby partnerstwo „Z ręcznikiem i piosenką przez życie” mnoży dobro wspólne, sięgając do tradycji w oparciu o aktywność, współpracę. Kawałek płótna od którego wyszli, zdobiony haftem i obszywany koronką świadczy nie tylko o oryginalności Podlasia. Tam mogą mieć go wszyscy, a przecież jako idea jest jeden. W symboliczny sposób pokrywa miasta i wsie tego barwnego i pięknego krajobrazowo regionu kraju; jak tożsamość wyryta ściegiem i przechowywana w zbiorowej pamięci.